„Po śmierci taty myśleliśmy, że wszystko się ułoży. A zaczęła się awantura o podział spadku”.
Dom po ojcu i trójka spadkobierców. Każdy chce czegoś innego, aż w końcu wspólny spadek zamienił rodzeństwo w przeciwników.
Z takim problemem przyszła do mnie jedna z Klientek (dane w artykule są fikcyjne). Była pewna, że po śmierci ojca wraz z rodzeństwem szybko i spokojnie uporządkuje wszystkie sprawy spadkowe. To miała być formalność. Tymczasem podział spadku stał się początkiem konfliktu, którego nikt się nie spodziewał.
W dzisiejszym artykule Spadkowych Historii:
➡ historia rodzeństwa, które nie potrafiło porozumieć się co do podziału spadku po ojcu,
➡ wyjaśnienie, czy jeden ze spadkobierców może zablokować dział spadku,
➡ co mówi prawo, gdy jeden spadkobierca nie zgadza się na dział spadku.
Rodzinny konflikt o podział spadku. Jak do niego doszło?
Po śmierci taty Anna, Wojciech i Alicja byli przekonani, że jako rodzeństwo poradzą sobie ze wszystkim. Zawsze byli ze sobą blisko: wspólne wakacje, święta, wzajemne wsparcie. Niestety nabycie spadku po ojcu okazało się początkiem rodzinnego konfliktu.
Ojciec mieszkał sam. Pozostawił po sobie dom na wsi oraz oszczędności. Nie spisał testamentu, więc cały majątek stał się przedmiotem dziedziczenia ustawowego. Zgodnie z ustawą każde z rodzeństwa dziedziczyło po 1/3 spadku, wszyscy wspólnie mieli prawo do działki z domem i oszczędności, każde z rodzeństwa odpowiadało za opłaty i utrzymanie domu po ojcu i nikt samodzielnie nie mógł zdecydować o sprzedaży czy wynajmie domu.
Na początku były spokojne rozmowy przy kawie. Rodzeństwo starało się ustalić jak podzielić majątek i co zrobić z domem. Jednak wraz z upływem czasu różnice zdań stawały się coraz bardziej widoczne:
- Wojciech chciał sprzedać dom i podzielić pieniądze, by każdy mógł korzystać z gotówki.
- Anna nie wyobrażała sobie, by ktoś obcy zamieszkał w domu po ojcu. Chciała zachować dom w rodzinie.
- Alicja milczała, obserwując sytuację.
Po wielu miesiącach napięć i rozmów Wojciech powiedział: „Nie zgadzam się na nic”.
Wojciech myślał, że w ten sposób zablokuje dział spadku.
Czy brak zgody jednego ze spadkobierców blokuje działu spadku?
Czy teoria Wojciecha była prawidłowa? Czy brak zgody jednego ze spadkobierców blokuje dział spadku?
NIE. Prawo spadkowe jest jasne: brak zgody jednego ze spadkobierców nie wstrzymuje działu spadku.
Jeżeli spadkobiercy nie są w stanie porozumieć się ugodowo, każdy z nich może złożyć do sądu wniosek o dział spadku.
Jak wygląda dział spadku w praktyce?
Umowny dział spadku
- Spadkobiercy mogą samodzielnie ustalić sposób podziału majątku.
- Mogą przy tym uwzględnić udziały w spadku (np. każdy po jednej trzeciej) lub inaczej, jeżeli wszyscy się zgodzą.
- Dział ugodowy następuje poprzez zawarcie umowy pomiędzy wszystkimi spadkobiercami.
Sądowy dział spadku
- Jeżeli porozumienie nie jest możliwe, jeden ze spadkobierców może złożyć do sądu wniosek o dział spadku.
- W postępowaniu o dział spadku sąd ustala: tożsamość spadkobierców, skład spadku i wartość majątku spadkowego, sposób podziału majątku spadkowego.
Sąd może dokonać działu spadku w następujący sposób:
- dokonać fizycznego podziału rzeczy (jeśli jest to możliwe),
- przyznać określoną rzecz (określony składnik majątku spadkowego) na wyłączną własność jednemu ze spadkobierców z obowiązkiem dokonania spłaty pozostałych spadkobierców,
- przyznać określone, poszczególne rzeczy na własność poszczególnych spadkobierców i nałożyć obowiązek spłat, jeżeli takie spłaty byłyby konieczne,
- zarządzić sprzedaż majątku w trybie przepisów o egzekucji i podzielić uzyskaną kwotę pomiędzy współwłaścicieli.
W postępowaniu sądowym sąd będzie brał pod uwagę rodzaj rzeczy, możliwość i sposób podziału rzeczy, interesy wszystkich spadkobierców, okoliczności sprawy, sytuację poszczególnych spadkobierców.
Moim zdaniem sprzedaż majątku spadkowego (najczęściej chodzi o nieruchomość) w trybie przepisów o egzekucji jest mało korzystnym rozwiązaniem, ponieważ wówczas rzecz może zostać sprzedana za cenę niższą niż rynkowa. Warto wtedy zastanowić się nad wspólną sprzedażą rzeczy przez wszystkich spadkobierców w drodze umowy.
O czym warto dodatkowo pamiętać przy dziale spadku?
- Dział spadku wiąże się z kosztami sądowymi lub opłatami notarialnymi (jeżeli dział jest dokonywany w formie umowy u notariusza).
- W przypadku sprzedaży nieruchomości spadkobiercy muszą sprawdzić, czy trzeba zapłacić podatek, czy też sprzedaż jest zwolniona z podatku.
- Jeśli jeden ze spadkobierców ponosił koszty utrzymania rzeczy wchodzącej w skład spadku (nakłady na spadek), należy je zgłosić w postępowaniu o dział spadku. Wówczas są je zweryfikuje i będzie możliwe ich rozliczenie.
Działania podjęte w sprawie
W przypadku historii Anny, Wojciecha i Alicji sąd dokonał działu spadku poprzez przyznanie działki z domem na wyłączną własność Pani Anny. Pani Anna musiała spłacić swojego brata i siostrę. Sąd rozłożył te spłaty na raty.
Wnioski z tej historii dla spadkobierców
Brak zgody jednego ze spadkobierców nie blokuje działu spadku. Każdy spadkobierca ma prawo samodzielnie zwrócić się do sądu o formalny podział majątku spadkowego. Nie ma przy tym znaczenia, że jeden ze spadkobierców nie zgadza się na dział spadku.
Historia Anny, Wojciecha i Alicji pokazuje coś jeszcze. Konflikty mogą narastać szybko, a emocje często utrudniają lub uniemożliwiają ugodowe rozwiązania sprawy o podział majątku spadkowego. Dodatkowo brak wiedzy o prawie spadkowym często jeszcze komplikuje sytuację.
Na szczęście konflikt rodzinny o dział spadku można minimalizować poprzez wcześniejszą rozmowie o planach podziału majątku oraz dzięki pomocy adwokata, który wyjaśni możliwości i rozwiązania prawne. Pozwoli to na uniknięcie wielomiesięcznych sporów, zaś pomoc prawnika ułatwia negocjacje i przygotowanie wniosku do sądu, co przyspiesza postępowanie sądowe.
Jeśli jesteście współwłaścicielami i stoicie w miejscu, warto to uregulować. Im dłużej czekacie, tym więcej emocji i trudnych rozmów.